Nötron yıldızları evrendeki en aşırı ve olağanüstü şeylerden biridir.
Dev atom çekirdeğinin çapı sadece birkaç kilometredir ama kütleleri yıldızlar kadar büyüktür.
Ve varlıklarını, görkemli bir şeyin ölümüne borçlular.
Yıldızlar kırılgan dengeler sebebiyle var olurlar.
Milyonlarca, milyarlarca, trilyonlarca ton sıcak plazma yığını, kütle çekimi ile içe çekiliyor ve maddeleri o kadar büyük bir güçle sıkıştırıyor ki çekirdekler kaynaşıyor.
Hidrojen helyuma kaynaşıyor. Bu, kütle çekimine karşı iten ve kaçmaya çalışan enerjiyi serbest bırakıyor. Bu denge var olduğu sürece yıldızlar oldukça kararlıdır.
Ancak eninde sonunda hidrojen tükenecek.
Güneşimiz gibi orta boy yıldızlar, sonunda “Beyaz Cüce”ye dönüşmeden önce helyumu, karbon ve oksijene yaktıkları büyük bir süreçten geçer. Ancak kütlesi güneşimizden çok daha büyük yıldızlarda, helyum tükendiğinde işler karışır.
Basınç ve radyasyon dengesi bozulur ve yer çekimi galip gelerek yıldızı içine doğru iyice sıkılaştırır.
Yıldızın dış katmanları yüzlerce kat daha ağır elementlere kaynaşarak şişerken çekirdeği de daha sıcak ve daha hızlı yanar.
Yüzyıllar içinde karbon neona, bir yıl içinde neon oksijene, aylar içinde oksijen silikona..
ve bir gün içinde silikon demire dönüşür. Ve sonra Yıldız ölür. Demir nükleer küldür, verecek enerjisi yoktur ve kaynaştırılamaz. Füzyon (kaynaşma) aniden durur ve denge durumu sonlanır.
Çekirdek, füzyondan kaynaklı dışarı doğru bir basınç olmadan, yıldızın muazzam ağırlığı ile ezilir.
Şimdi olacaklar ise harika ve korkutucu Elektron ve proton gibi parçacıklar gerçekten birbirine yakın olmak istemezler ancak çökmekte olan yıldızın basıncı o kadar büyük ki elektronlar ve protonlar nötronlara kaynaşıyor ve tıpkı bir atom çekirdeğinde olduğu gibi sıkıca sıkışıyorlar.
Dünya büyüklüğündeki demir bir top, saf nükleer maddeden oluşan bir şehir büyüklüğündeki bir top haline getiriliyor.
Ama sadece çekirdeği değil, bütün yıldız içine çekiliyor.
Kütle çekimi, dış katmanları ışık hızının %25’i hızında içeriye çekiyor.
Bu patlama demir çekirdekten sekerek dışarı doğru saçılan bir şok dalgası üretir ve yıldızın geri kalanını uzaya dağıtır.
Bu “Süpernova Patlaması” dediğimiz olaydır ve ışığıyla bütün galaksiyi aydınlatır.
Yıldızdan kalan artık bir “Nötron Yıldızı”dır.
Kütlesi Dünyanın milyonlarca katıdır ama boyutu yaklaşık 25 kilometre genişliğinde bir cisimde sıkıştırılmıştır.
Bu cisim o kadar yoğun ki tüm canlı insanların kütlesi bir santimetreküp nötron yıldız maddesine sığabilir. Bu, küp şeker boyutundaki bir alanda yaklaşık 1 milyar tondur!
Başka bir deyişle, bir fincan kahvede Everest Dağı!
Dışarıdan bakıldığında, bir nötron yıldızı inanılmaz derecede sıradışıdır. Karadelikler dışında, evrenin en güçlü kütle çekimine sahiptir
ve eğer daha yoğun olsaydı, bir kara deliğe dönüşürdü. Işık, nötron yıldızı çevresine bükülür..
yani önünü de arka kısımlarını da görebilirsiniz. Yüzeyleri 1.000.000 santigrat dereceye ulaşıyor.
Karşılaştırırsak Güneş’imiz ise sadece 6.000 santigrat derecedir. Tamam, hadi nötron yıldızının içine bakalım. Bunlar dev atom çekirdeği yıldızı olsalar da birçok yönden ayrıca, sıvı çekirdek üstünde katı kabuklu gezegenlerdir.
Kabukları çok serttir. En dış tabaka, içlerinden bir elektron denizi akan, bir kristal kafes şeklinde sıkışmış.. süpernovadan kalma demir atomlarından oluşur.
Derine indikçe kütle çekimi çekirdeği daha çok sıkıştırır.
Proton sayısı, çoğu nötronlara birleştiğinden azaldıkça azalır.
Kabuğun tabanında, çekirdekler birbirine dokunmaya başlayacak kadar sıkışıktır.
Protonlar ve nötronlar, milyonlarca proton ve nötron içeren muazzam çekirdeği uzun silindirler veya tabakalar halinde yeniden düzenler Fizikçilerin “Nükleopasta (nükleer makarna)” dediği, spagetti ve lazanya misali görünüm oluşur. Nükleer makarna, öylesine yoğundur ki evrendeki en güçlü malzeme olabilir. En basit anlamda, kırılamaz.
Bir nötron yıldızı içindeki nükleer makarna topakları, birkaç santimetrelik dağlar yükseltebilir ama bu dağlar Himalayalar kadar ağırdırlar.
Sonunda makarnanın altında, çekirdeğe ulaşıyoruz.
Maddenin özelliklerinin bu kadar sıkıştırıldığında ne olduğundan emin değiliz.
Protonlar ve nötronlar, “Kuark-Gluon Plazması” denilen bir kuark okyanusunda çözünebilir.
Bu kuarkların bazıları “Garip Kuark”lara dönüşebilir bu o kadar uç özelliklere sahip tuhaf bir madde ki, onunla ilgili bir video da yapmıştık.
Ya da belki de sadece proton ve nötron olarak kalırlar. Kimse tam olarak bilmiyor.
Zaten biz de bu yüzden bilim ile uğraşıyoruz. Hepsi oldukça ağır şeyler Abartısız O zaman hadi uzaya geri çıkalım.
Nötron yıldızları ilk çöktüğünde kollarını içine çeken bir balerin gibi çok hızlı dönmeye başlarlar.
Nötron yıldızları, saniyede defalarca kez dönen gök cisimleridir.
Bu titreşim yaratır çünkü manyetik alanları, her döndüklerinde geçen bir radyo dalgaları ışını oluşturur.
Bu radyo pulsarları (atarca yıldız), bilinen en iyi nötron yıldızı türüdür.
Samanyolu’nda 2000 tane kadar olduğu biliniyor.
Bu manyetik alanlar evrenin en güçlüleridirler.
ve doğumları sonrasında Dünya’nınkinden katrilyonlarca kat daha güçlülerdir.
Onlara sakinleşene kadar “Manyetar” da denir.
Ancak en iyi nötron yıldızları, başka bir nöron yıldızıyla arkadaştır.
Enerjiyi ışıma yoluyla çekimsel dalgalarla saçarak uzay-zamanda dalgalandırmaları
sebebiyle yörüngeleri bozulur ve “Kilanova Patlaması” ile
çöküp birbirleriyle öldürürler iç maddeleri uzaya saçılır.
Bu olunca, koşullar o kadar aşırı hale gelir ki, bir an için ağır çekirdekler tekrar oluşur.
Bu sefer çekirdekleri bir araya getiren füzyon değildir nötronca zengin ağır maddenin dağılıp tekrar bir araya gelmesidir.
Çok yakın zamanda, bunun muhtemelen altın, uranyum, platinum ve bunlar gibi birçok ağır elementin
kökeni olduğunu öğrendik.
Yani iki nötron yıldızı çöküyor ve yine ölmekte olan bir kara delik haline geliyor.
Elementleri oluşturmak için iki yıldızın ölümü yetmiyor, iki kere ölmeleri gerekiyor.
Milyonlarca yıl boyunca, bu atomlar galaksiye karışacak ama bazıları kendilerini, kütle çekimi sayesinde yıldız ve gezegenleri oluşturacak bir bulutun içinde bularak döngüyü devam ettirecekler.
Güneş sistemimiz buna bir örnektir ve bizden önce gelen nötron yıldızlarının kalıntıları tüm çevremizdedir.
Tüm teknolojik modern dünyamız çok uzun zaman önce nötron yıldızlarının yaptığı elementlerden oluştu.
Atomların 13 milyar yıllık bir yolculuğu, bir araya gelişi; bizi ve dünyamızı oluşturması!
Ve bu, oldukça havalı! O zamana kadar kağıda bakabiliriz. 12.000 takvimi zamanı geldi.
Sadece satış bitene kadar şimdi sipariş edebilirsin.
Bulutlu Venüs şehirlerini ziyaret edin. Dyson, Merkür üzerinde monte edildi ve Güneş Sistemimizin sınırlarını geçti ABD’den ve Avrupa’dan ilk defa kargoya veriyoruz ancak dünyanın her ülkesine teslimat yapıyoruz.
Ayrıca bir peluş veya kapüşonlu veya poster alabilirsiniz. Sizin için bazı tatlı fırsatlarımız var.
Arkadaşlarınız ve çocuklarınız için Noel’de olsun.
Ya da gözlemlenebilir evrende yaşanabilir Güneş benzeri yıldızların yaşanabilir bölgelerinde 100 milyar milyar dünya benzeri gezegen olduğu gerçeğinden uzaklaşın.
Son birkaç yılda hepsini sattık, bu yüzden acele etmedik, ama saat geçiyor Mağazamızdan malzeme almak, Kurzgesagt’ı desteklemenin en iyi yollarından biridir; Çünkü sayende bu kanalı herkes için ücretsiz tutabiliriz ve daha güzel şeyler yapabiliriz. Mutlu yıldızlararası yılları ve 12.020…
